New York

Deel 3

 

Zondag 7 september 2003

Na het ontbijt nemen we de metro naar Harlem eens zo beruchte zwarte wijk van New York, die grofweg tussen de 116e en 141e straat ligt. We hebben een Harlem Gospel Tour geboekt bij Harlem Heritage Tours, een bedrijfje uit Harlem zelf dat een flink aantal wandel- en bustochten organiseert met een thema door deze wijk. We ontmoeten onze gids op de kruising van 116th Street en Malcolm X Boulevard. Neil Schoemaker woont in de wijk en kent alles en iedereen zo lijkt het. Hij neemt ons eerst mee naar de Memorial Baptist Church, waar we een kerkdienst bijwonen. Er wordt veel gezongen door een prachtig koor en door de gelovigen zelf. Enerzijds bekruipt ons het gevoel dat we indringers zijn. Dit is geen vermaak, maar het geloof en het leven van deze mensen. Anderzijds voelen we ons ook welkom. De voorgangers in de kerk doen hun uiterste best om dat te benadrukken. Een onderdeel van de lithurgie is "het verwelkomen van de bezoekers". De dominee richt zich tot de bezoekers, die in aan de zijkant van de kerk zijn geplaatst en roept vervolgens de gelovigen op om de bezoekers persoonlijk te verwelkomen. Vervolgens komentientallen gelovigen op ons af om ons de hand te schudden en ons welkom te heten. Heel bijzonder. De dienst gaat verder met gebed en gezang. Na een uur zit de dienst er voor ons op en worden we uitgeleide gedaan. De dienst gaat nog wel twee uur door - zonder ons. 

Wij gaan met Neil op pad door Harlem. Neil legt ons de ontstaansgeschiedenis uit van dit stadsdeel. De eerste vestiging van Europeanen hier was door Nederlanders, die de plek Nieuw Haarlem noemden. Haarlem lag nog een flinke reis buiten New York. De stad rukte vervolgens op en toen er een railverbinding was aangelegd kwamen de beter gesitueerde immigranten (meest Duitse Joden) zich hier vestigen in kapitale herenhuizen. Ze werden gevolgd door Oost-Europese Joden die downtown New York te druk en te duur begonnen te vinden. De aanleg van de metro zou dit proces hebben moeten versnellen, maar dat gebeurde niet. Er werd gebouwd, maar de huurders en kopers kwamen niet. Het vacuüm werd gevuld door zwarte huurders, die door hoge huren en sloop van krottenwijken uit downtown New York werden verdreven. De Joodse bewoners trokken daarop verder naar het Noorden en Harlem werd een overwegend zwarte wijk.

De herenhuizen zijn nog steeds te bewonderen in Harlem. In de loop der jaren zijn ze opgedeeld in kleine eenheden die tegen lage huren werden verhuurd aan arme zwarten. Na een culturele bloeiperiode in de twintiger en dertiger jaren - de periode van de jazz clubs - raakte Harlem door de crisis en de oorlog in verval. Armoede, werkloosheid en misdaad werden normaal in Harlem. Daarbij bleef de middenstand in Harlem blank, deels Joods en konden zwarten daar zelden aan de slag. Deze uitzichtloze situatie leidde tot diverse opstanden, waarna de overheid in actie kwam met stadsvernieuwingsprojecten. Deze inspanningen van overheid, maar ook die van kerkelijke instanties hebben Harlem weer doen herleven. De verwaarloosde herenhuizen - die van goede kwaliteit zijn - worden weer opgeknapt en verkocht. Harlem begint weer een aantrekkelijke buurt te worden om te wonen en een betaalbaar alternatief voor zuidelijker gelegen wijken. Dit betekent niet alleen dat de buurt er beter uitziet , maar ook dat huizenprijzen stijgen en het voor de oorspronkelijke Harlem-bewoners moeilijker wordt om hier te blijven wonen.

Op 116th Street zien we de Masjid Malcolm Shabazz moskee. Vanuit deze moskee preekte Malcolm X zijn moslim verzet tegen blanke onderdrukking en zette hij zich af tegen de lijdzaamheid van de zwarte christelijke geestelijken. In 117th St komen we langs de Malcolm Shabazz Gardens een nieuwbouwproject met goede middenklassewoningen, gemodelleerd naar de verwaarloosde herenhuizen die ze vervangen. Op 5th Avenue zien we de Baptist Temple Church, die ooit een Synagoge was, hetgeen goed te zien is aan de architectuur. De Corinthian Baptist Church is gevestigd in een voormalige bioscoop. Ook dit komt vaker voor.  Op 118th Street zien we nog de neon reclame voor het voormalige Mintons Playhouse, gevestigd  Cecil Hotel. Dit is de geboortegrond van de Bebop, een voorloper van de improviserende Jazz. In de veertiger jaren traden hier Thelonius Monk, Dizzy Gillespie, Charlie Parker en John Coltraine op en deden jam sessies. De huidige eigenaar van het hotel heeft plannen om het Playhouse weer te openen. Op Malcolm X Blvd (tussen 118 & 119 Street) laat Neil ons een voorbeeld zien van een kleine ondernemer die Harlem tegenwoordig weer rijk is. Harlem Made is een winkel met eigen ontworpen toegepaste kunst, zoals T-shirts, lampen etc. Wij kopen er natuurlijk wat. We komen dan in  het Mount Morris Historic District.  Een buurt ontstaan in het begin van de 20e eeuw en die inmiddels op de nationale monumentenlijst staat. De buurt is behoorlijk opgeknapt en heeft net als overal in Harlem veel kerken. Daarnaast ook prachtige brownstone herenhuizen, die verbouwd zijn tot moderne appartementen. Uiteindelijk komen we uit op de hoek van Lennox Avenue en 125th Street. 125th Street is de belangrijkste ader van de wijk.  Hier is de opbloei van Harlem het best te zien. Veel winkels restaurants en theaters, zelfs een Starbucks, een teken dat  Harlem ook mainstream aan het worden is.  Oud-president Bill Clinton heeft hier ook zijn kantoor gevestigd. We strijken neer in de Lennox Lounge, een bar en jazz club in met een prachtig Art Deco interieur. We drinken hier wat ter afsluiting van de leerzame tour. Hier willen wij wat gaan eten. Neil leidt ons naar een adres voor Soul Food: Sylvia's op Malcolm X Blvd. Hèt adres voor de typische zwarte keuken van Harlem en een bezienswaardigheid op zich. Sinds 1962 baat Sylvia Wood en haar familie dit restaurant uit en het is een doorslaand succes. Sylvia heeft naast haar eigen kookboeken ook een heel assortiment voedingsproducten en zelfs een haarlijn. Het is er gigantisch druk op deze zondagmiddag en er staat een lange rij, maar Neil weet ons met zijn connecties in no time een tafel te bezorgen. We eten er lekker, luisterend naar stevige live gospelmuziek. 

Na Harlem is het nu tijd voor een andere Zondagse bestemming in New York: Central Park. Deze gigantische groene long van de stad. In 1851 kocht de stad na veel bedenkingen de 885 ha. grond aan die toen nog buiten de stad lag. Het was een moerassig gebied waarin zo'n 1500 mensen illegaal in hutjes verbleven. Die werden verdreven en Fredrick Law Olmsted en Calvert Vaux creëerden hier een fantastisch park, dat hier en daar de indruk wekt van een echt bos in de stad. Het was toen bedoelt als park voor het volk. Maar in die tijd had het volk nog niet genoeg vrije tijd en geld om er te komen. Dat is nu wel anders. Op zondag is het er gigantisch druk met wandelende en joggende mensen. We zien zelfs een roller disco. We beginnen bij "Strawberry Fields" aan de westzijde en via de Bethesda fontein komen we bij The Lake. - zeer populair -waar je bij Loeb's Boat House een roeiboot kunt huren. We lopen verder over de brug naar het ruige gedeelte dat the Rambles heet. Via het Swedish Cottage lopen we weer naar Central Park West waar we de metro terug pakken. 

's Avonds eten we op Eighth Avenue bij 18th&8th, een goed en gay restaurant, waarna we nog wat cocktails verorberen in de scene van 8th Avenue.

 

Maandag 7 september 2003

We ontbijten met onze gastheer Charles bij Austin's - nu voor de laatste keer. Na het ontbijt gaan we nog wat winkelen rond Herald Square. We belanden weer bij Macy's en we kopen en kopen....

Na een eenvoudige lunch pakken we onze koffers en gaan we op weg naar het vliegveld. Onze vlucht vertrekt op tijd naar Amsterdam waar de volgende morgen om half zes (!) in de vroegte aankomen. Het duurt een flinke poos voordat de bagage komt en we de trein naar huis kunnen nemen.